Ένα μονοπάτι που χρησιμοποιούσαν από πολύ παλιά οι κάτοικοι της γύρω περιοχής. Έχει πολύ όμορφη θέα προς τον Κόλπο της Μόρφου και συνδέεται με το δίκτυο μονοπατιών της περιοχής και συγκεκριμένα με το Δόξα σοι ο Θεός - Μούττη της Χώρας, Μαδαρή - Σελλάδι του Καραμανλή και Σελλάδι του Καραμανλή - Καννάβια.
Το μονοπάτι θα σε περάσει μέσα από δάσος γνωστό και ως "Μαύρο Δάσος" καθώς θεωρείται από τα πιο παρθένα χωρίς ανθρώπινη επέμβαση. Το δάσος έχει πεύκα και λατζιες. Στο μέσο της διαδρομής θα βρεις ένα άλλο μικρού μήκους μονοπάτι με πρόσβαση προς μια γιγαντιαία περνιά.
Χωριό Σπήλια
Η ιστορία των Σπηλιών και Κουρδάλων ξεκινά το 16ο αιώνα μ.Χ. Τον αιώνα αυτόν κτίστηκε η εκκλησία της Παναγίας Χρυσοκουρδαλιώτισσας, που ήταν το κέντρο μοναστηριού που απλωνόταν γύρω της. Την εποχή αυτή κτίστηκαν και άλλα μοναστήρια στην περιοχή, αλλά και ιδρύθηκαν διάφορες μικρές κοινότητες στα βουνά του Τροόδους.
Εδώ έβρισκαν ασφάλεια από το κυνηγητό των Φράγκων αρχικά και των Τούρκων στη συνέχεια. Ενδεικτικά αναφέρω, πως από τα Κούρδαλι μέχρι την Ασίνου, υπήρχαν 14 περίπου κοινότητες. Η μονή στα Κούρδαλι είχε, φαίνεται, αρκετά κτήματα και όπως συνήθως γίνεται, έξω από αυτήν εγκαταστάθηκαν οικογένειες λαϊκών, οι οποίοι εργάζονταν στα κτήματά της.
Έτσι δημιουργήθηκε σιγά-σιγά το χωριό Κούρδαλι. Εν τω μεταξύ η μονή διαλύθηκε και κατέρρευσε μένοντας όρθιο το πιο πολύτιμό της μέρος: ο ναός.
Με την πάροδο του χρόνου, το χωριό μεγάλωνε και οι κάτοικοι αποκτούσαν και δικά τους κτήματα. Η κοινότητα μεγάλωνε, γιατί οι μικρές κοινότητες των γύρω περιοχών διαλύονταν και αρκετοί από τους κατοίκους τους κατέφευγαν στα Κούρδαλι.
Επειδή η κοιλάδα των Κουρδάλων είναι πολύ στενή και δεν έδιδε περιθώρια ανάπτυξης, μερικοί άρχισαν να κτίζουν σπίτια, ένα χιλιόμετρο πιο ψηλά, στην περιοχή του σημερινού χωριού Σπήλια, όπου υπήρχαν πιο ομαλοί τόποι και πιο ανοικτός ορίζοντας. Εξάλλου από εδώ, μπορούσαν πιο εύκολα να πηγαίνουν και στην κοιλάδα του Καρυδιού, όπου δημιούργησαν περιουσίες.
Τα Σπήλια, σε περίπτωση που αναρωτιέσαι, πήραν το όνομά τους μάλλον από το γεγονός ότι στη δυτική πλευρά του χωριού, βρέθηκαν ρωμαϊκοί τάφοι («σπήλιοι» όπως τους αποκαλούσαν οι κάτοικοι).
Με την πάροδο του χρόνου, τα Σπήλια εξελίχθηκαν σε πιο μεγάλη κοινότητα από τα Κούρδαλι. Φαίνεται πως γύρω στα 1850, το χωριό βρισκόταν σε άνθηση. Την εποχή αυτή κτίζεται η εκκλησία του Αγίου Αντωνίου.
Τα δύο χωριά έφθασαν στην πιο μεγάλη ακμή τους, γύρω στα 1960. Τότε τα Σπήλια αριθμούσαν περί τους 470 κατοίκους και τα Κούρδαλι περί τους 85.
Το δημοτικό σχολείο των Σπηλιών είχε 80 παιδιά και των Κουρδάλων 30. Στα Σπήλια λειτουργούσαν πέντε μπακάλικα, δύο ραφτάδικα, τέσσερα μαγαζιά με παπουτσήδες, τέσσερα καφενεία κ.α.
Οι πιο πολλοί άντρες, εργάζονταν στα γύρω μεταλλεία του Αμιάντου, του Χρωμίου και της Φουκάσας και αρκετοί ως ξυλοκόποι, στους τρεις εργολάβους της κοινότητας, που αναλάμβαναν εκκοπή πεύκων στα γύρω δάση. Οι γυναίκες εργάζονταν στα κτήματα και ασκούσαν ταυτόχρονα κάποια κτηνοτροφία με κατσίκες, χοίρους και πουλερικά.
Η συμμετοχή της κοινότητας Σπηλιών-Κουρδάλων στους εθνικούς αγώνες, ξεκινά με τον Ελληνοτουρκικό και στη συνέχεια Ελληνοβουλγαρικό πόλεμο του 12-14, στους οποίους πολέμησαν πέντε κάτοικοί της. Στο Βουλγαρικό μέτωπο έχασε τη ζωή του ο Χρυσόστομος Ιερείδης. Στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, έλαβαν μέρος 30 περίπου κάτοικοι.
Μερικοί από αυτούς, έλαβαν μέρος στον πόλεμο στην Ελλάδα. Αιχμάλωτοι στα Γερμανικά στρατόπεδα, έκαναν τα αδέλφια Χριστόδουλος και Ζήνωνας Χατζηθεοχάρους. Και στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους, έλαβε μέρος ως αξιωματικός του βρεττανικού στρατού ο Κώστας Τελλάλης.
Στον αγώνα της ΕΟΚΑ, ενεπλάκησαν όλοι οι κάτοικοι των δυο χωριών. Σ’ αυτά φιλοξενήθηκε για δυο μήνες, ο αρχηγός Γεώργιος Γρίβας-Διγενής. Με τη βοήθεια κατοίκων της κοινότητας, δημιουργήθηκε σύμπλεγμα τριών κρησφύγετων με αποθήκες, καραούλια και χώρους άσκησης, όπου φιλοξενήθηκαν μέχρι και τριάντα αντάρτες.
Το σύμπλεγμα έμεινε στην ιστορία με το όνομα «λημέρια» και είναι το μοναδικό που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια του Αγώνα. Τα λημέρια διηύθυνε προσωπικά ο Διγενής μέχρι την επική «Μάχη των Σπηλιών» στις 11 Δεκεμβρίου 1955, στην οποία ο Γρηγόρης Αυξεντίου προκαλώντας με το στρατιωτικό του δαιμόνιο σύγχιση στα αγγλικά στρατεύματα, τα οδήγησε σε αλληλοεξόντωση με αποτέλεσμα 15 νεκρούς. Ήταν η πιο πολύνεκρη μάχη του αγώνα.
Αποκορύφωμα της συμμετοχής της κοινότητας Σπηλιών-Κουρδάλων στον Αγώνα της ΕΟΚΑ, ήταν η ομαδική θυσία των αγωνιστών Αντρέα Πατσαλίδη, Κώστα Αναξαγόρα, Αλέκου Κωνσταντίνου και Παναγιώτη Γεωργιάδη στα Κούρδαλι.
Οι τέσσερις αγωνιστές σκοτώθηκαν στο σπίτι του Αντρέα Πατσαλίδη, στις 20 Ιουνίου του 1958, ενώ ασκούνταν στη χρήση εκρηκτικών υλών, προετοιμαζόμενοι για δολιοφθορά κατά αγγλικής φάλαγγας.
Κατά την Τουρκοκυπριακή Ανταρσία έχασαν τη ζωή τους σε ατυχήματα, ο Αντρέας Αγησιλάου και ο Μιχαλάκης Κακουλλής. Κατά την τουρκική εισβολή του 1974, έχασε τη ζωή του ο Αντρέας Νεοκλέους και αγνοείται ο Λοϊζος Κουκκουλής.
Από το 1990 αρχίζει να εκδηλώνεται μεγάλο ενδιαφέρον από απόδημους και ξένους, να αποκτήσουν εξοχικό στα Σπήλια-Κούρδαλι. Άλλοι αγοράζουν παραδοσιακά σπίτια και τα αναπαλαιώνουν και άλλοι κτίζουν εξοχικά.
Το θαυμάσιο φυσικό περιβάλλον, το ωραιότατο κλίμα, η εύκολη πρόσβαση σε Λευκωσία και Λεμεσό, αλλά και τα πολλά αξιοθέατα της κοινότητας και της γύρω περιοχής, η απόλυτη ησυχία και ηρεμία, προσελκύουν πολλούς, που θέλουν να αποδράσουν από το άγχος και το καυσαέριο της πόλης.
Τα Σαββατοκυρίακα, τις μεγάλες θρησκευτικές γιορτές, το Πάσχα και το καλοκαίρι, τα Σπήλια-Κούρδαλι ξαναζωντανεύουν. Η εκκλησία, οι κοινοτικές αρχές και τα οργανωμένα σύνολα της κοινότητας, οργανώνουν πλούσιες πολιτιστικές δραστηριότητες για διασκέδαση και ψυχαγωγία.
Αφετηρία: Το σημείο "Μούττη της Χώρας", 1 Km μετά το χωριό Σπήλια προς Αγία Ειρήνη/Καννάβια ή το σημείο "Σελλάδι του Καραμανλή", 1,5 Km από Σαράντι/Λαγουδερά προς Σπήλια
Μήκος: 3,8 Km
Υπολογίσιμος Χρόνος: 1,5 ώρα
Βαθμός Δυσκολίας: 2
Μορφή: Γραμμικό
Διεύθυνση: Περιοχή Μαδαρής, χωριό Σπήλια, Αγία Ειρήνη