Η Ιερά Μονή της Παναγίας του Μαχαιρά βρίσκεται κτισμένη στο Τροόδος κάτω από το βουνό του Μαχαιρά στα πόδια του οποίου αναβλύζει ο Πεδαιός ποταμός, ο σημαντικότερος ποταμός του νησιού. Πιο συγκεκριμένα, η Μονή Μαχαιρά βρίσκεται σε ένα υψόμετρο 870 μέτρα στην πλαγιά του βουνού Κιόνια σε μια γραφική γούβα των βουνών του Μαχαιρά.
Το μοναστήρι του Μαχαιρά είναι το δεύτερο σε θέση ως προς το κύρος του, και μέχρι το πρόσφατο παρελθόν, και για τα πλούτη του, μετά από το Mοναστήρι του Κύκκου.
Στεγάζει τη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας του Μαχαιρά, που αποδίδεται στον Άγιο Λουκά τον Ευαγγελιστή. Ο θρύλος λέει ότι ένας άγνωστος ερημίτης έφερε την εικόνα αυτή στη Κύπρο από τη Μικρά Ασία στα χρόνια της εικονομαχίας (8ος - 9ος αιώνας). Ο ερημίτης κατέλυσε σε μία σπηλιά στο βουνό του Μαχαιρά.
Μετά το θάνατο του, η άγια εικόνα παρέμεινε εκεί μέχρι περίπου το 1145, όπου φωτισμένοι από τη Αγία Χάρη οι ερημίτες Νεόφυτος και Ιγνάτιος, έφτασαν στο σημείο και βρήκαν τη σπηλιά καλυμμένη με θάμνους. Οι δύο ερημίτες άκουσαν φωνή, τους δόθηκε ένα μαχαίρι με θεϊκό χέρι και, αφού έκοψαν τους θάμνους με το θεόσταλτο αυτό μαχαίρι, μπόρεσαν να πλησιάσουν την εικόνα. Έτσι η εικόνα πήρε το όνομα «Μαχαιριώτισα» ή πιο απλά του Μαχαιρά. Το μοναστήρι με το ίδιο όνομα χτίστηκε αργότερα στο ίδιο σημείο και είναι ένα από τα τρία Κυπριακά μοναστήρια που έχουν το ιδιαίτερο προνόμιο του Σταυροπηγίου..
Η αδελφότητα είναι πολύ ευσεβής κρατώντας τις παραδόσεις της τόσο αυστηρά όπως και στο όρος Άθως στην Ελλάδα.
Το μοναστήρι του Μαχαιρά έχει στην κατοχή του μεγάλες εκτάσεις γης που απέκτησε από δωρεές στη περίοδο των Φράγκων. Η αυθεντική εκκλησία του μοναστηριού, με τα τρία κεντρικά κλίτη, χτίστηκε το από το 1892 μέχρι το 1900 μετά την καταστροφή του μοναστηριού από φωτιά. Το ξυλόγλυπτο εικονοστάσι φτιάχτηκε το 1919 – 1921 από τον Γεώργιο Κυριάκου, από το χωριό Κυθραία. Το καμπαναριό είναι 19 μέτρα ψηλό και χρονολογείται από το 1900.
Χάρη στην επιχορήγηση του Ιδρύματος Αθανασίου Γ. Λεβέντη , το σκευοφυλάκιο στο υπόγειο του μοναστηριού, ανακαινίστηκε και φιλοξενεί και μια συλλογή από παλιά βιβλία και χειρόγραφα, εικόνες και άλλα θρησκευτικά έργα τέχνης. Οι επισκέπτες και οι προσκυνητές θα πρέπει απαραίτητα να προσέρχονται με ησυχία, ευλάβεια και ευπρεπώς ενδεδυμένοι και να ακολουθούν τις οδηγίες των μοναχών.
Σήμερα στη Μονή υπάρχουν 25 μοναχοί. Είναι εξαιρετικά δραστήριοι και μετριόφρονες. Ζουν κυρίως από τη γεωργία και τις δωρεές των Χριστιανών.
Σημείωση: Στη περιοχή του μοναστηριού δεν επιτρέπονται φωτογραφίσεις ή βιντεοσκοπήσεις.
Τηλ.: +357 22 359 334,
Φαξ: +357 22 359 333
Διεύθυνση: Τρόοδος
Περίοδος Λειτουργίας: Ολόχρονα