Το σπήλαιο των Αγίων 318 Πατέρων είναι επισήμως αναγνωρισμένο απο την εκκλησία της Κύπρου και μάλιστα περιλαμβάνεται και στους σχετικούς οδικούς χάρτες για προσκηνύματα.
Το Σπήλαιο βρίσκεται πλησίον της εκκλησίας του Αγίου Θεοδοσίου, στην επαρχία Πάφου, και είναι σκαμμένο σε βράχο. Πρόκειται για το οστεοφυλάκιο του διαλυμένου μοναστηριού. Στο σπήλαιο αυτό βρίσκονταν κατά την παράδοση 318 κάρες (κρανία) και λέγεται ότι ανήκουν στους Αγίους Πατέρες οι οποίοι ήλθαν στη Κύπρο από τη Συρία ζητώντας καταφύγιο από τους διωγμούς.
Τελικά η φυγή τους στη Κύπρο βρήκε τραγικό τέλος αφού κατασφάχτηκαν και μαρτύρισαν από άπιστους που κατοικούσαν στην περιοχή. Στο σπήλαιο σώζονται σήμερα μερικές από τις τοιχογραφίες που το κοσμούσαν, όπως του Αγίου Αθανασίου του Αθωνίτου και του Αγίου Θεοδοσίου του Κοινοβιάρχου.
Τα δύο χωριά Πάνω και Κάτω Αρχιμανδρίτα, της επαρχίας Πάφου, πήραν την ονομασία τους από αυτούς τους Αγίους 318 Πατέρες που μαρτύρησαν και τάφηκαν εκεί τους οποίους ονομάζουν Αρχιμανδρίτες γι ‘αυτό και η ονομασία Αρχιμανδρίτα.
(*Φωτογραφίες από Χρύσω Χριστοδούλου)