Η Κύπρος έχει αμέτρητους σηματοδοτημένους δρόμους και μονοπάτια της φύσης, κάποια πιο απαιτητικά από άλλα, όλα όμως προσφέρουν απόλαυση στις αισθήσεις ειδικά την Άνοιξη όπου συνδυάζονται οι εικόνες, οι ήχοι και οι μυρωδιές της φύσης αρμονικά.
Σ' αυτή τη διαδρομή ενδιαφέρον έχουν τα ξωκλήσια των Αγίου Ιωάννη, Αγίων Σαράντα και Παναγίας.
Είναι ένα εύκολο μονοπάτι, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα μορφολογίας εδάφους και με ήπιες υψομετρικές διαφοροποιήσεις. Εκεί μπορείς να απολαύσεις τον περίπατο σου και πραγματικά θα μαγευτείς από την ομορφιά που σου προσφέρει η φύση.
Υπάρχει βρύση με πόσιμο νερό στην αρχή της διαδρομής που αρχικά ακολουθεί τη δασική οδό και προσφέρει εξαιρετική θέα προς τον κάμπο της Μεσαορίας.
Σημείο Εκκίνησης :
α)Εκκλησία της Παναγίας. Παράδρομος σε απόσταση 300m στα αριστερά του δρόμου Κάβο Γκρέκο - Πρωταρά με κατεύθυνση στον Πρωταρά.
β)Αγίοι Σαράντα. Πρόσβαση στον Πρωταρά δια μέσου χωματόδρομων. Συνδέεται με τα μονοπάτια Προφήτη Ηλία - Κόννοι και Παναγίας - Αγίου Ιωάννη.
Αγίοι Σαράντα
Στην ακρογιαλιά που βρίσκεται στα νοτιοανατολικά της Ξυλοφάγου, σ' ένα σημείο, όπου ο γκρεμός κοφτερός και απότομος κατεβαίνει κατακόρυφα και βυθίζεται στη θάλασσα, υπάρχει το στόμιο μιας σπηλιάς, γνωστής σαν "Σπήλιος των Αγίων Σαράντα". Έχει άνοιγμα κάπου 20, ύψος 45 και βάθος 65 πόδια. Στο δάπεδο, τα πλευρά και την οροφή είναι ζυμωμένα με σκληρό και αδιαχώριστο πέτρωμα αμέτρητα απολιθωμένα οστά.
Οι κάτοικοι των γύρω χωριών πίστευαν πως τα οστά αυτά πρέπει να ήταν λείψανα πρωτοχριστιανών μαρτύρων, οι οποίοι σφαγιάσθηκαν εδώ. Καθιερώθηκε λοιπόν να θεωρούνται τα οστά των Αγίων Σαράντα Μαρτύρων και κάθε χρόνο στις 9 Μαρτίου οι κάτοικοι της Ξυλοφάγου, της Ορμήδειας και του Αυγόρου με επικεφαλής τους παπάδες κατέβαιναν στην σπηλιά όπου γινόταν λειτουργία κα τιμούσαν την μνήμη των Αγίων.
Κάποτε όμως συνέπεσε να επισκεφθεί την Ορμήδεια κατά την περίοδο του ομαδικού αυτού προσκυνήματος ο Αρχιεπίσκοπος και διέταξε να σταματήσει αμέσως αυτή η συνήθεια, γιατί δεν υπήρχε καμια ιστορική απόδειξη για το γεγονός του μαρτυρίου. Απο τότε πρίν περίπου 140 χρόνια έπαυσε η σπηλιά αυτή να αποτελεί τόπο προσκυνήματος των χριστιανών της περιοχής. Τα απολιθωμένα οστά στην σπηλιά των "Αγίων Σαράντα" ανήκουν σε ιπποπόταμους, πρίν από εκατομμύρια χρόνια.
Η σπηλιά πήρε το όνομα της από τους Αγίους Σαράντα Μάρτυρες, της παγωμένης λίμνης της Σεβάστειας. Στην Σεβάστεια της Μ. Ασίας ζούσαν οι Αγίοι Σαράντα οι οποίοι υπήρξαν στρατιωτικοί της Ρωμαικής Αυτοκρατορίας. Όταν άρχισαν διώξεις εναντίων των χριστιανών οι Αγίοι Σαράντα που είχαν ασπαστεί τον χριστιανισμό , για να σωθούν κατέφυγαν στα παράλαι της Μ. Ασίας. Εκεί άρχισαν να διδάσκουν τον χριστιανισμό. Συνεχίζοντας το ιεραποστολικό τους έργο έφτασαν μέχρι την σημερινή Βόρεια Ήπειρο.
Οι κάτοικοι για να τους τιμήσουν για τα καλά τους έργα, τους έχτισαν ένα χωριό και το ονόμασαν "Αγιοι Σαράντα". Μετά απο δύο χρόνια συνέχισαν το ταξίδι τους με ένα καΐκι που τους έβγαλε στα παράλια της Κύπρου και συγκεκριμένα στον ποταμό Ξυλοφάγου-Λιοπετριού. Αγκυροβολόντας στον ποταμό και αντικρύζοντας την πολυκοσμία άρχισαν να ψάχνουν ένα πιο ήσυχο μέρος να μένουν.
Πήραν την παραλία νότια του ποταμού και βρήκαν την σπηλιά μεταξύ του μεγάλου δάσους και της θάλασσας. Χωρίς δισταγμό αποφάσισαν να μείνουν εκεί για να απολαύσουν την ησυχία και την γαλήνη. Λέγεται ότι απο την σπηλιά ανάβλυζε νερό κρυστάλλινο και τον χειμώνα και το καλοκαίρι, γι' αυτό και μέχρι σήμερα όταν στάζουν τα σπίτια στην Ξυλοφάγου λένε ότο "στάζουν οι Αγίοι Σαράντα".
Οι Άγιοι έμειναν στην σπηλιά μέχρι το τέλος του 242. Όταν πληροφορήθηκαν ότι ο διώκτης τους πέθανε γύρισαν στη Σεβάστεια. Η πληροφορία όμως ήταν λανθασμένη. Αμέσως συνελήφθησαν και βασανίστηκαν σκληρά για να απαρνηθούν τον Χριστό.
Τους λιθοβόλησαν στα κεφάλια και μετά τους έριξαν σε λίμνη με παγωμένο νερό. Τους έβγαλαν απο την λίμνη, τους έκαψαν ζωντανούς και τα λείψανά τους τα έριξαν στον ποταμό. Τα λείψανα τα μάζεψαν οι Χριστιανοί και τα έθαψαν όλα με τιμές Αγίων.
Η εκκλησία μας τιμά την μνήμη τους στις 9 Μαρτίου.
Μήκος: 2,5km
Χρόνος: 45 λεπτά
Βαθμός δυσκολίας: 1
Σημεία ενδιαφέροντος: To γραφικό εκκλησάκι των Αγίων Σαράντα.