Η εκκλησία του μοναστηριού προήλθε από την ένωση τριών ναών: Του Αγίου Ηρακλειδίου, του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή και του ναού του Ακάθιστου Ύμνου ο οποίος παλαιότερα ήταν Λατινικό παρεκκλήσι.
Το μοναστήρι βρίσκεται κεντρικά στην οροσειρά του Τροόδους, λίγο έξω από το χωριό Καλοπαναγιώτης.
Η ακριβής ημερομηνία του χτισίματος του είναι άγνωστη. Στο συγκρότημα που επιβίωσε μέχρι σήμερα, έγιναν μεγάλες ανακαινίσεις κατά περιόδους.
Η κεντρική εκκλησία του μοναστηριού, που χρονολογείται από τον 11ο αιώνα, είναι μια κατασκευή με σταυροειδή αψίδα.
Το εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή χτίστηκε το 12ο αιώνα στο βόρειο μέρος της αρχικής εκκλησίας και πάνω στον τάφο του Αγίου. Αργότερα το εκκλησάκι κατέρρευσε και ξαναχτίστηκε σχεδόν όλο τον 18ο αιώνα.
Στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα φτιάχτηκε ένα νέο εκκλησάκι βόρεια από αυτό του Αγίου Ιωάννη. Αργότερα έγινε γνωστό σαν το εκκλησάκι των Λατίνων αφού πιστεύανε ότι για αυτούς φτιάχτηκε.
Η ξύλινη στέγη που καλύπτει εντελώς τις οροφές των τριών εκκλησιών και δίνει στο συγκρότημα αυτή τη μοναδική εμφάνιση, μπήκε αργότερα.
Μπροστά από τη νότια είσοδο της εκκλησίας του Μοναστηριού υπάρχει μεγάλο προαύλιο ανάμεσα σε δύο διώροφα μοναστηριακά κτήρια. Η αρχική είσοδος του μοναστηριού βρίσκεται νότια και οδηγεί στο εικονοφυλάκιο (παλιό δημοτικό σχολείο), στις ιαματικές πηγές και στο ενετικό γεφύρι που παλαιότερα ένωνε το χωριό με το μοναστήρι και την αγροτική περιοχή του Καλοπαναγιώτη.
Το μοναστικά κτίσματα στη νότια πλευρά έχουν επιδιορθωθεί από το Τμήμα Αρχαιοτήτων. Ενδιαφέροντα στοιχεία εδώ είναι ο ελιόμυλος και ο μικρός ληνός για το πάτημα των σταφυλιών στο ισόγειο της ανατολικής πτέρυγας. Σημαντικές τοιχογραφίες σώζονται στα εκκλησιαστικά κτίσματα που αναφέραμε.
Οι αρχαιότητες, του 11ου αιώνα, αποκαλύφθηκαν από συντηρητές του Τμήματος Αρχαιοτήτων στην αψίδα της εκκλησίας του Αγίου Ηρακλειδίου. Καλύπτονται από την περίφημη σύνθεση του 12ου αιώνα που παριστά δωρητές μοναχούς σε στάση προσκύνησης.
Η εκκλησία του Αγίου Ηρακλειδίου έχει υπέροχες τοιχογραφίες του 13ου - 16ου αιώνα και το πιο αρχαίο ξύλινο τέμπλο στην Κύπρο, καλυμμένο με μορφές ζώων όπως το λιοντάρι των Λουζινιανών, τον αετό των Βυζαντινών αλλά και με τα όπλα διαφόρων Λατίνων ιπποτών.
Από τη σειρά των τοιχογραφιών του 13ου αιώνα στον ίδιο ναό αξίζει να αναφερθεί η είσοδος του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, που είναι η καλύτερα διατηρημένη. Η δεύτερη σωζόμενη σειρά τοιχογραφιών (που χρονολογείται γύρω στα 1400) αποτελεί μια μοναδική ακόμη και εκτός Κύπρου σύνθεση της Ύστερης Βυζαντινής περιόδου. Πρόκειται για τον αφηγηματικό κύκλο σκηνών - πάνω από 30 - της Καινής Διαθήκης.
Η εκκλησία του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδιστή χαρακτηρίστηκε από την ΟΥΝΕΣΚΟ χώρος Παγκόσμιας Κληρονομιάς.
Τηλ.: +357 99 476 149, +357 22 952 580
Διεύθυνση: Καλοπαναγιώτης, Τρόοδος
Ώρες Λειτουργίας: Καθημερινά: Μάιο - Οκτώβριο: 09:00 - 12:30, 14:00 - 17:00, Νοέμβριο - Απρίλιο: 09:00 - 12:00, 13:00 - 16:00
Περίοδος Λειτουργίας: Ολόχρονα